A xesta, un arbusto da Europa Atlántica, é a árbore máis máxica, que tanto vale para espantar meigallos como para facer cumprir desexos
05 may 2024 . Actualizado a las 05:00 h.As revistas Aunios e Ardentía son tesouros que van deixando testemuña de antropoloxía, da vida en xeral, cun extraordinario nivel e con editores que amosan, aparte dunha constancia asombrosa, un amor polo común, polo noso, en fin: polo sermos. A publicación do último número de Aunios coincidiu, máis ou menos, coa chegada de maio e esa sincronía casual tróuxome unha manchea de lembranzas que poderían non teren que ver. Ou si, se me deixo levar pola relación coas xestas. Para empezar, Xosé Fuentes Castro cóntanos recordos da súa etapa de sancristán na igrexa de San Vicente. Xosé é irmán de Paco e de Xoán, sobre o que Emilio Ínsua publica outro artigo neste mesmo número. Tres irmáns, tres veciños comprometidos, tres institucións en San Vicente, mais extraordinariamente distintos. Paco, solemne e a amabilidade en persoa; Xoán, o prototipo de intelectual comprometido, sabio, sempre como abstraído; e Xosé, máis terreal, co don da palabra e que escribe igual que Xoán, como proba esa colaboración en Aunios. Describe nela as sensacións, exactas ás que eu pasei facendo esa mesma función con idéntica idade, na igrexa de San Vicente: a soidade e o medo nas noites, o cemiterio, as escaleiras do campanario, os santos que parecían estaren vivos, o ruído de pechar a porta. Xosé non conta os famosos e atrevidos episodios de sacar a San Roque de paseo en bicicleta, con derrape e caída na curva do Salgueiral, ou de subir unha cabuxa ao campanario. Tivemos o mesmo cura: cazador —participou na morte do último lobo que se abateu no Salnés no 1966—, columbófilo —dedicou un esquecido campanario exento a pombal— e, comigo, duro e irado. Eu tiña, de sancristán, traballos impropios para a miña idade. Eran outros tempos. O máis penoso era varrer a nave da igrexa, que era como acometer un desmonte. Daquela, que non todo estaba asfaltado, os fregueses no calzado traían terra que se ía depositando debaixo dos reclinatorios. A varredura nos inicios facíase cunha vasoira de xestas e era unha tarefa inxente da tarde dos sábados: levantar cada banco sobre o anterior e ir botando o lixo cara ao adro. Case nunca fun quen de deixar o chan impoluto e o domingo pola mañá despois de chegar no seu Dyane 6, uns minutos antes de revestirse para misar, sempre me caía a admonición do párroco. E, que ben o recordo, o último día de abril antes de pórse o sol, como se tamén alí metesen medo os feitizos, seguramente para que non se producise ningunha batalla entre poderes espirituais, pendurábase unha rama de xesta en flor na porta da igrexa. A xesta, un arbusto da Europa Atlántica, é a árbore máis máxica, que tanto vale para espantar meigallos como para facer cumprir desexos. O de impedir a entrada de malos espíritos e atraer a boa sorte séguese practicando e por iso estes días accesos e coches apareceron cunha póla de xesta florecida. Para que se cumpran devezos, sen esgazar as ramas, faise un nó na propia árbore, mentres se pensa na petición, as máis das veces cuestión de amores. As xestas, —con presenza importantísima na toponimia—, eran abondosísimas daquela, aínda que hoxe están en regresión porque as invasoras acacias cómenlles o hábitat. Os seus pétalos tiñan nome: os dos lados ás e o do centro quilla, como se fose unha nave que puidese viaxar a outros mundos. E, relacionándoo coa revista Aunios, na illa de Ons hai un tipo de xesta, Xesta de Ons, descuberto a principios deste século (Cytisus insularis; Ortiz et.al.,2001), con exemplares en Sálvora, —apetitosas para cabalos e cervos—, Vionta e no areal de Barra, con sementes idénticas ás da xesta común (Cytisus scoparis). É un endemismo vexetal en grave perigo. Ademais, a pesar de que Celestino Pardellas no seu estudo sobre o costume de varear as dornas que non pescaban, fala de zoscarlles con vimbios ou silvas macho, teño escoitado que a tunda, a vareada, que só sabían pegar as vareras, e que se daba en noites máxicas —san Xoán, primeiro de maio, Noiteboa— había que metela precisamente con esta xesta que crece polos cantís e areeiros de Ons.